แค่ต้นปี หลายพื้นที่ในไทยก็เริ่มเจอกับอากาศร้อนจัด ฝนทิ้งช่วง น้ำในเขื่อนลดฮวบ และสิ่งที่ตามมาคือ ภัยแล้ง ที่เริ่มส่งผลกระทบชัดเจนโดยเฉพาะกับกลุ่มที่แบกรับความเสี่ยงมากที่สุดอย่าง “เกษตรกรไทย”
ในหลายจังหวัดที่เคยทำนาปีได้ตามฤดูกาล ปีนี้กลับต้องเลื่อนหรือยกเลิกไปเลยเพราะไม่มีน้ำเพียงพอ บางรายต้นข้าวเหี่ยวแห้งกลางทุ่งเพราะฝนไม่มาตามนัด ส่วนคนปลูกผัก ผลไม้ หรือเลี้ยงสัตว์ ก็ต้องรีบคิดแผนสำรองเพื่อให้พอประคองชีวิตต่อไปได้
ภัยแล้งรอบนี้แรงกว่าที่คิด
อุณหภูมิที่พุ่งขึ้นผิดปกติในหลายพื้นที่ทำให้
- น้ำในแม่น้ำ ลำคลอง และแหล่งน้ำธรรมชาติลดลงเร็วกว่าทุกปี
- เขื่อนหลายแห่งมีระดับน้ำต่ำกว่าค่าเฉลี่ย
- ดินแตกระแหงเร็ว พืชผลขาดน้ำ
- และส่งผลต่อระบบนิเวศโดยรวม รวมถึงสัตว์เลี้ยงในฟาร์มที่ทนความร้อนไม่ไหว
บางชุมชนถึงขั้นต้องใช้น้ำอุปโภคบริโภคแบบวันเว้นวัน ส่งรถน้ำเข้าหมู่บ้าน หรือขุดบ่อเสริมแบบฉุกเฉินเพื่อประคองสถานการณ์
เกษตรกรไทยปรับตัวยังไงให้รอดจากน้ำแล้ง
แม้จะเจอกับความเปลี่ยนแปลงที่ควบคุมไม่ได้ แต่เกษตรกรหลายรายก็ปรับตัวอย่างน่าสนใจ เช่น
เปลี่ยนชนิดพืชให้ทนแล้งมากขึ้น
จากเดิมที่ปลูกข้าวหรือผักที่ใช้น้ำเยอะ ก็หันไปปลูกพืชเศรษฐกิจอย่างข้าวโพด ถั่วเขียว มะม่วง มะขาม หรือไม้ผลที่รดน้ำเป็นรอบได้
ใช้ระบบน้ำหยดและฟาร์มอัจฉริยะ
บางพื้นที่เริ่มติดตั้งระบบน้ำหยดและควบคุมปริมาณน้ำด้วยแอปฯ ช่วยลดต้นทุน ลดการสูญเสียน้ำ และยังดูแลพืชได้ดีขึ้นแม้ในช่วงแล้งจัด
ขุดบ่อน้ำสำรอง
หลายครัวเรือนขุดบ่อเก็บน้ำไว้ตั้งแต่ช่วงปลายปี เพื่อให้มีน้ำเพียงพอในฤดูแล้ง รวมถึงต่อระบบเก็บน้ำฝนให้ใช้ได้นานขึ้น
รวมกลุ่มเกษตรกรจัดการน้ำร่วมกัน
ในบางชุมชน ชาวบ้านรวมกลุ่มกันทำฝายชะลอน้ำ จัดสรรน้ำจากคลองหรือเขื่อนย่อยแบบหมุนเวียน และวางแผนปลูกพืชไม่พร้อมกันเพื่อลดการแย่งน้ำ
ไม่ใช่แค่เรื่องของคนทำนา แต่คือเรื่องของทุกคน
ภัยแล้งไม่ได้กระทบแค่คนที่ถือจอบเท่านั้น แต่ยังส่งผลถึงทุกคนผ่านราคาผักผลไม้ที่ขึ้นเร็ว เนื้อสัตว์ที่อาจขาดตลาด หรือแม้แต่น้ำดื่มที่ต้องใช้อย่างระวังมากขึ้นในหลายพื้นที่
ยิ่งโลกร้อนมากเท่าไหร่ ภัยแล้งก็ยิ่งมาเร็วและแรงกว่าเดิม การสนับสนุนให้เกษตรกรมีองค์ความรู้ เทคโนโลยี และเงินทุนพอจะปรับตัวจึงเป็นเรื่องสำคัญ และเราทุกคนก็มีส่วนช่วยได้ไม่ว่าจะเป็นการประหยัดน้ำ หันมาอุดหนุนเกษตรอินทรีย์ หรือสนับสนุนชุมชนเกษตรที่ปรับตัวอย่างยั่งยืน
